Trong các kinh sách thời xưa, cổ nhân đã đúc kết ra những đạo lý làm người vô cùng sâu sắc. Dưới đây là 9 đạo lý để một người, cho dù phú quý hay bần hàn, có thể tu dưỡng đức hạnh được truyền lại trong cuốn sách kinh điển của Nho gia – Luận Ngữ.

Giữ chữ tín

Người bất tín chắc chắn sẽ không tạo dựng được chỗ đứng cho mình. Xưa nay, trong số những người mưu thành nghiệp lớn, không có ai là người không trọng tín giữ lời. Có câu: “Được hàng trăm cân vàng, cũng không bằng được một lời hứa của Quý Bố.”

Cuối thời nhà Tần, nước Sở có một người nghĩa hiệp tên là Quý Bố, tính tình khảng khái, trượng nghĩa thích giúp người. Cho dù là khó khăn đến đâu, việc mà ông đã đồng ý thì tận lực làm đến nơi, nên bách tính lưu truyền câu “Được hàng trăm cân vàng, cũng không bằng được một lời hứa của Quý Bố”. Câu một lời hứa đáng giá ngàn vàng là từ đây mà ra.

Thành tín không chỉ là không nói dối, mà còn phải đối đãi với mọi người thành thực, nói được làm được, giữ lời, còn phải có thể thành thực nhận thức bản thân, đối diện với bản thân, không tìm cớ cho bản thân mình.

Làm chủ bản thân

Trong “Luận Ngữ” có câu: “Vui mà không dâm, ngã mà không gục”. Tuân Tử lại nói:“Giận không phạt quá, vui không thưởng quá.” Khả năng làm chủ bản thân là một năng lực phải có của đời người. Trên đường đời, có rất nhiều loại dụ dỗ, năng lực kiểm soát bản thân là một tấm lá chắn an toàn để đi qua bờ vực nguy hiểm.

Năm xưa nước Ngô tấn công nước Việt, Việt Vương bị bắt. Sau khi bị đày đọa ở trong cung nước Ngô trong 3 năm, thì ông chịu nhục nếm phân mà được về nước. Về rồi lại nằm trên rơm rạ, nếm mật đắng, từng khắc đều không dám quên, cuối cùng có thể tiêu diệt được nước Ngô. Vậy nên người có thể tự làm chủ bản thân, mới có thể làm chủ được vận mệnh của chính mình.

Khoan dung

Việc qua rồi không nói, chuyện cũ nên bỏ qua. Những gì đã qua thì cho nó trôi qua, nếu như cứ nhất định ôm chặt quá khứ không bỏ, thì không có cách nào đón lấy tương lai. Thù hận cũng vậy, phẫn uất cũng vậy, nếu để các cảm xúc tiêu cực chiếm lĩnh tâm trí, thì ánh sáng mặt trời tự nhiên sẽ không đến.

Tưởng Uyển chủ trì nước Thục, thuộc hạ là Dương Hý ăn nói ấp úng. Có người nói Dương Hý vô lễ với Tưởng Uyển, Tưởng Uyển nghe xong cười xòa nói: “Đây chính là chỗ đáng tin của con người ông ấy.” Đây chính là nguồn gốc của câu nói: “Bụng tể tướng có thể chèo thuyền”, hàm ý nói người khoan dung độ lượng.

Khoan dung là động lực để người ta tiến về phía trước, hướng đến tương lai, không bị chìm trong mây đen của quá khứ.

Độc lập

Khổng Tử nói: “Tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc.” (30 tuổi thì tự lập, 40 tuổi thì hiểu rõ sự đời). Tam thập nhi lập, lập là sự độc lập về tư tưởng, có thái độ của bản thân trong việc đối đãi với cuộc sống, xử thế với người.

Thời Đông Hán, có người thời thiếu niên vì nhà nghèo mà chép sách nuôi gia đình. Một hôm, anh dừng bút lại, cảm thán: “Đại trượng phu lập công trên sa trường.” Có người thấy anh ta như vậy thì cười nhạo, nhưng anh ta lại nói: “Tiểu tử kia, người đâu biết ý chí của tráng sĩ.” Sau này anh tòng quân, đi Tây Vực, công lao to lớn.

Tiêu chí thực sự để đánh giá một người trưởng thành là khi gặp phải việc gì thì có chủ kiến của riêng mình, khi làm việc thì có nguyên tắc của bản thân mình.

Tự xét lại mình

Người ta không thể không biết nhìn nhận và xem xét đánh giá bản thân. Người không tự xét mình sẽ không thể tiến bộ. Nhìn vào nội tâm, xét mình mà tỉnh ngộ, là nhận thức bản thân, là cách tốt để sống có ý nghĩa.

Liễu Công Quyền từ nhỏ đã thể hiện ra tài năng thiên phú về thư pháp. Một hôm, ông gặp một người già không có tay, ông cụ dùng chân kẹp bút lông viết chữ còn đẹp hơn cả chữ do ông dùng tay viết. Từ đó mà bản thân ông tự biết răn đe mình không được kiêu ngạo và nóng nảy, tự xét bản thân mình, cuối cùng thành nhà thư pháp đại tài.

Hàn Dũ từng nói: “Tắm suối trong mà tự trở nên thanh khiết”, chỉ khi đặt bản thân mình ở trong mọi người, không ích kỷ vị tư, tự xét lại bản thân, mới có thể thực sự tìm được chỗ thiếu sót của chính mình.

Nói cẩn thận làm nhanh nhẹn

Chỉ nói mà không làm thì cũng bằng không, con đường không phải do nói tạo thành mà phải đi mới thành. Thành công cũng không phải là nghĩ mà ra mà phải thực sự làm một cách hết sức thiết thực mới được.

“Người quân tử nói cẩn thận mà làm việc nhanh nhẹn,” cho dù nói thế nào thì cũng chỉ là một giấc mộng, quay lại nhìn thì chỉ là tay trắng. Người mà chỉ biết nói mà không làm thực chất chút nào, thì là người giả tạo và giả nhân giả nghĩa.

Ruộng tốt do người cày cấy, thuyền nhanh cho người năng chèo, có phó xuất mới có phúc báo, nói cả một nghìn lần cũng chẳng bằng làm một lần một cách hết sức thiết thực.

Ổn cổ minh kim

Thời gian không dừng, học tập cũng không ngừng. Học tập là điều không thể khuyết thiếu của con người.

Đại tướng Lã Mông trong Tam Quốc xuất thân binh nghiệp, lúc đầu không thích đọc sách, dưới sự khuyên bảo của Tôn Quyền mà bắt đầu đọc sách, sau đó khi đàm luận chính sự cùng Lỗ Túc, khiến Lỗ Túc phải thốt lên: “Ông quả là tài lược thời nay, không còn là Lã Mông của ngày xưa nữa rồi.” Câu thành ngữ “quát mục tương khan” (nhìn bằng con mắt khác) là từ đây mà ra.

Học tập không đồng nghĩa với việc trở thành học sinh. “Kiến hiền tư tề”, thấy người hiền thì mong bắt kịp. Lại còn cẩn phải đúc kết những gì mình trải qua thành kinh nghiệm. Có tìm đúng vị trí của bản thân mình, sau này khi gió nổi gặp thời mới có thể lên như diều gặp gió.

Lạc quan vui vẻ

Một căn nhà nhỏ, một giỏ cơm, một gáo nước, là tất cả những gì có được. Cuộc sống như vậy bạn có thấy ảm đạm vô vọng, ủ rũ thở dài không?

Cuộc sống của Nhan Hồi (học trò Khổng tử) thực sự là như vậy, khi người khác cho rằng cuộc sống khổ hạnh như vậy là thống khổ, cảm thấy ưu sầu thay cho Nhan Hồi, thì Nhan Hồi lại sống hết sức vui vẻ với một tâm thái tươi vui. Vui vẻ hay không không phải do sự việc, mà do bản thân chúng ta nhìn nhận.

Nho nhã lịch sự

Người thân thiện dễ gần là có phúc khí nhất. Tính thân thiện cũng như tia nắng giữa mùa đông lạnh giá, có thể sưởi ấm lòng người. Người thân thiện luôn có thể mở rộng con đường nhân sinh của mình mà không tự biết.

Cho dù là bần cùng hay phú quý, thì người ta cũng đều nên có 9 phẩm chất này. Chúng cũng giống như 9 bậc thang, có được chúng, mới có thể bước đi tốt, ổn định và đi xa hơn.

Sưu tầm